Covalima-(16/06/23),Ministério Agrikultura e Pescas (MAP) liu hosi Diresaun Nasionál Agríkultura e Hortikultura kolleta Jerál hare iha Demo Area total 160 ektares ne’ebe utiliza adubus organiku (POC Nasa, Super Nasa no Hormonik) ba primeiro epoka iha irigasaun Oebaba ne’e atu hasa’e produsaun hare iha rai laran. Atividade ne’e hala’o iha area natar SP2 Suku Raimea.
Diretór Nasionál Agríkultura e Hortikultura ao mesmu tempu hanesan Reprezenta Ministro MAP Lucio Romeo Ribeiro esplika katak, atividade kolleta jerál hare iha Demo area nian iha Munisipio Covalima komposto husi 160 ektares ho nia objetivu importante maka atu mellhora utilizasaun adubus ne’ebe maka MAP implementa iha teritorio Timor laran tomak inklui mos iha fatin ida ne’e. Adubus ne’ebe uza maka adubus Poc Nasa Super Nasa no Harmonik.
Nia hatutan, orsamentu ne’ebe mak uza liu husi Dirasaun Nasionál Agrikultura e Hortikultura Departamentu Mekanizasaun Produsaun Alimentar de Gestaun Posclheta ne’ebe maka iha planeia kada tinan preve orsamentu liu-liu ba iha irigasaun bo’ot ne’ebe maka governu halo ona investimentu no nafatin preve orsamentu ba iha futuru tanba MAP esforsu atu hasa’e produsaun hare rai laran hodi redus importasaun fos.
“Orsamentu ba Demo area iha teritorio Timor laran tomak hamutuk $. 200.000.00 mill dollares americano bai ha tinan 2023 ne’e ita uza propriu iha Demo area. Agora dadauk ita hatene ona katak VIII Governu nia mandatu atu termina ona ita hein katak iha tempu badak sei iha kontinuasaun husi IX Governu nian nafatin iha programa ida ne’e atu mellora diak liu tan. Ita nafatin hein orientasaun husi politiku nain sira atu depois ita bele implementa iha terenu.” Katak Lucio
Nia mós husu ba Agrikultór sira atu uza oportunidade halo didiak, diak liu tun ba natar no to’os, aleinde ida ne’e ita labele husik hela natar ho to’os mamuk ou abandona hodi ai horis no du’ut sira maka moris iha ne’eba, maibe uza halo didiak ba liu-liu iha irigasaun ne’ebe maka iha, husu atu agrikultór sira nia envolvimentu diak liu tan, atu bele hasa’e produsaun hare iha rai laran.
Iha fatin hanesan Diretór Servisu Munisipiu Agríkultura Covalima, Reinaldo Moniz Coli salienta katak, programa Demo area ne’ebe maka kolleta jeral ne’e, programa Nasionál, sira konsidera hanesan programa regular husi MAP liu husi husi Diresaun Nasionál Agrikultura e Hortikultura ne’ebe implementa kada tinan mai iha Posto Zumalai, ho utilizasaun adubus Organico Poc Nasa Super Nasa no Harmonik ne’ebe maka hatudu ninia progresu ga nia rezultadu ne’ebe diak no signifikante tebes iha irigasaun Oebaba SP2 Posto Administrativu Zumalai Munisipio Covalima.
“Tanba ne’e hau hakarak hato’o uituan konaba progresu ne’ebe maka iha tinan kotuk ninian, iha tinan 2022 implementa programa demo area iha 120 hektares ho nia rezultadu produsaun por hektar 5,8 toneladas hatudu ninia rezultadu ne’e a’as tebes kompara ho kuda konvensional hetan de’it 3,7 toneladas por hektar entaun ita hare ninia rezultadu produsaun kompara ho implementa demo area ne’e diferente bo’ot tebes. Iha tinan 2023 iha fatin ida ne’e SP2 total area 160 ektares ho nia rezultadu estimasaun tuir tekniku ne’ebe maka iha hateten katak ita iha 5.6 toneladas por hektar ba programa demo area ne’e nian uza adubus Poc Nasa Super Nasa ho Harmonik,. utiliza teknolozia kuda Linha no pratika Agrikultura Diak (PAD).”akresenta Reinaldo
Nune’e mos koordenadór Estensionista Postu Administrativu Zumalai, David da Cruz; Informa katak, Programa Demo area ne’e kada tinan sempre implementa iha fatin ida ne’e, tuir Sistema ne’ebe maka sira aplika ho grupu sira, inisiu tenki identifika fatin, fatin ne’ebe maka merese duni atu aplika Sistema Demo area ne’e.
“Ami nia akompanhamentu ba atividade ida ne’e atu informa de’it katak grupu sira akompanha masimu tebes no sira mos apresia tebes ho programa ida ne’e, tanba ho sira nia hanoin katak liu husi adubus ida ne’e bele hasa’e produtividade, liu husi adubus orgsniku ida ne’e. Total grupu ne’ebe maka halo atividade demo area ida ne’e hamutuk 172 grupu iha irigasaun Oebaba SP2” Katak David
Entertantu Agrikultór Anibal Bragança hateten katak, sira- nia servisu maka halo natar, sira mos sente kontente tanba estensionista sira akompanha hodi halao sira nia atividade sira ne’e.
Nia mos lamenta tebes ho ninia area natar ne’ebe makai ha risku bo’ot tebes husi mota, tanba iha mota rua ne’ebe maka haleu sira, mota rua ne’ebe maka haleu distansia mós la dok ona, tanba ne’e nia mos husu ba parte MAP nian atu bele tau matan ba problema ida ne’e.(Tyfa)
