Likisa- Ministério Agríkultura e Pescas liu husi Dirasaun Jeral das Pescas Aquikultura e Recursos Marinhos iha ona Makina ba produsaun Ai-Han Animal ou Pelet, Makina ne’e ofisialmente Lansa husi Primeiro Ministro Taur Matan Ruak iha loron Quinta (30/03/23) iha Salaun INPA Maubara.
Iha diskurso PM Taur Matan Ruak hato’o nia Parabens ba Ministro MAP ho nia ekipa, tanba bele halo lansamentu ba Mákina produsaun hahan animal ne’e. Ne’e hanesan inisiativa ida ne’ebe importante los atu bele ajuda no motiva sidadaun sira hodi bele hakiak animal.
Se ita hare ita nia na’an agora antes ne’e ita sosa labele entaun ita tenki sosa de’it na’an importasaun sira ne’e, tanba ita la iha hahan atu fo han ba animal sira. Tanba ne’e maka hau hanoin pasu ida importante los ita tenki investe se ita hakarak aumenta krutividade iha ita nia rai laran, oras ne’e dadauk ita nia populasaun 88% moris ho kiak 47% mal nutrisaun 37% inseguransa alimentar, imposivel ita atu lori ita nia Nasaun ne’e ba oin se dazafius sira hanesan ne’e sei barak, entaun pasu sira ne’e importante, bele produs prosesu no fa’an. Katak PM
Iha fatin hanesan Ministro MAP Pedro dos Reis hateten katak, Ougulho bo’ot ba MAP ohin (rad) Quinta, ita hotu hamutuk iha fatin ida ne’e hodi halo lansamentu ba iha makina produsaun hahan animal nian, makina ida ne’e molok atu halo lansamentu ita hetan orientasaun espesial husi Primeiro Ministro Taur Matan Ruak wainhira kolleta ikan iha Balibo Leohitu iha tinan kotuk. Prosesu tomak lao no oras ne’e makina instala ona iha ne’e iha fatin ida ne’e.
Nia akresenta, durante ne’e ita nia hakiak nain sira hakiak animal barak tebes maibe hahan sempre mai husi rai liur, ida ne’e maka ninia implikasaun ba iha sasan nia folin a’as liu-liu hanesan ikan ho na’an manu, entaun ho esforsu tomak ohin instala ona makina ida ne’e, espera katak ba futuru pelumenus bele redus ona hahan ikan nia folin no nia indikasaun ba iha ikan na’an nia folin bele tun ituan, atu komunidade sira ne’ebe maka la iha kbi’it atu bele asesu ba iha nutrisaun.
Makina ida ne’e oras ida bele produs kilo 104 resin, loron ida se ita halo servisu dader to lorokraik entaun ita bele produs tonelada rua, materia prima ne’ebe maka atu uza hodi halo kompozisaun ba iha produs pellet ne’e rasik maka hanesan Batar, Forekeli, foremungo, no ita koko tok atu hare mos marungi tahan no lantoro tahan sira ne’ebe maka iha nutrisaun diak para halo formulasaun atu nune’e bele fo han ba iha ikan no animal sira ne’e ho diak. Materia prima sira ne’e ita sei la foti husi rai liur ita sei foti husi ita nia komunidade sira, ne’e signifika katak osan sei la sai ba rai liur, durante ne’e ita hakiak animal barak, maibe nia folin a’as tanba nia hahan mai husi rai liur, maibe ho lansamentu ba makina ida ne’e sgnifika katak ba futuru ita sei sosa ona ita nia produto local iha ita nia rai rasik.
Nune’e mos DG Pescas Acacio Guterres hatutan katak, lansamentu ida ne’e ba oin ita sei fa’an ba komunidade sira ho presu ne’ebe maka baratu. Problema ne’ebe ita hasoru maka materia prima, liu-liu hanesan batar, Forekeli no mos foremungo, ida ne’e halo ita tenki servisu hamutuk ho ita nia agrikultor sira oinsa maka atu hasa’e nia produsaun , ita husu atu sira labele preokupa folin ba iha sasan sira ne’e ita sei sosa hotu oinsa hodi bele produs barak liu tan.
Nia informa, Tekniku sira husi ita nia Dirasaun rasik, tanba wainhira sai monta makina ne’e treinu kedas ona sira, ne’ebe ita nia tekniku sira treinadu ona, espera katak ho lansamentu ida ne’e ita bele hahu halo ona produsaun hahan animal ne’e barak liu tan, Makina ne’e sosa iha Nasaun China ho total montante 85 mill Dolares Americano. (Tyfa)
