Manatuto - Ministério Agríkultura e Pescas (MAP) liu hosi Diresaun Jeral Pecuaria e Veterinaria halo Pastagen Komunal no Pastagen Nativa tanba oras ne’e du’ut funan mutin ou Cromolaena barak tebes halo du’ut seluk la moris, tanba ne’e maka Govenu iha hanoin ida hodi kria fali programa ida ne’e. Atividade ne’e hala’o iha loron Kuarta-Feira (09/11/22) iha Sucu Siconi Postu Administrativu Natarbora.
Tuir Diretór Jeral Pecuaria e Veterinaria Domingos Gusmão hateten iha entrevista katak, atividade ida ne’e bolu Pastagen komunal no Pastagen Nativa, Governu kria Sistema ida ne’e tanba uluk du’ut ba fo han karau sira ne’e hetan livre produsaun karau sae no hakiak animal ne’e husik deit livre iha fatin luan sira ne’ e hodi han du’ut livre maibe agora dadaun iha Timor laran ne’e du’ut funan mutin ou Cromolaena ne’e domina tia entaun duut sira ne’e kuaze laiha hotu ona
Nia hatutan, ho nune’e Governu iha hanoin ida oinsa maka kria fali Sistema ida hanesan ne’e atu nune’e komunidade sira bele hakiak animal hodi hasa’e produasaun, se husik hela deit karau, Bibi no kuda sira ne’e bele laiha hotu. Governu kria aktividade ne’e hahu iha tinan 2006 hodi establese iha Munisipiu 7 no oras ne’e dadauk iha hetares centu e seis (106ha) no sai hanesan pilotu atu hanorin ita nia komunidade sira bele halo tuir no oinsa maka bele prepara fali aihan ba animal hodi animal nia produsaun sae.
“Rezultadu husi ita halo programa oinsa habokur karau sira ne’e, ami identifika fali, balun agora dadauk foti fila fali, atu bele halo lansamentu ba merkadu. Iha fulan oin mai ita halo fali atu hatudu katak atividade Governu ohin loron utiliza orsamentu jeral estadu ne’e nia rezultadu iha, atu ita bele hatudu ba ita nia komunidade sira bele halo tuir. Fini Ai sira mai husi Australia no Indonesia, agora difikuldade boot ba ita maka pastagen ba animal ruminantes hanesan karau no Bibi sira laiha du’ut.” Tenik DG Domingos
Iha fatin hanesan Tekniku Damião Algarve Soares esplika katak, Kriasaun animal hotu-hotu 80% investimentu mai husi aihan. Ita nia rai iha epoka rua deit, udan ho bai-loron. Epoka udan uituan deit durante fulan 3 too 5 kompara ho epoka bai-loron iha fulan 6 too 8. Iha tempu udan aihan barak ita la konserva iha tempu bai-loron naruk ne’e, nia hahan mai husi ne’ebe. Konserva hahan ne’e laos konserva residus Agrikultura deit maibe konserva aihan ne’ebe iha tempu udan nia produs barak loos, ita tenki konserva hela ou rai hela atu ita bele uza fali ba iha tempu bai-loron
Nia haktuir, iha parte Sul udan dala rua kada tinan, kultivasaun dala rua, maibe parte Norte kultivasaun dala ida deit, iha fulan Setembru to’o Outubru ne’e hahan laiha tamba ne’e presiza konservasaun. Konserva atu ita fo han animal ita la presiza lakon tempu ba animal sira han toba hodi hasae sira nia isin.
“Objetivu husi kolleta ona ne’e atu fo han karau. Atu habokur, karau tenki han lamtoro 100% para boot lalais hodi fa’an lalais. Residus ne’e atu kahur ho lamtoro hodi fo han karau inan sira prudutivu, karau oan sira para sira halo kresimentu. Ba Karau inan labele fo Lamtoro Taramba 100% tanba ne’e defikulta nia produtivu, nia bele kiuk ou nia kabuk karik bele abortus. Tanba Lamtoro taramba ne’e iha kimiku ida se fo han ba karau inan ne’ebe nia nia fiziku ladun diak espesial nia foin hahoris ou fo susu hela, presiza fo aumenta lamtoro taramba maibe ho kompozisaun 40% lamtoro taramba 60% residus agrikultura ou duut fuik, ida ne’e maka objetivu husi armazenamentu residus Agrikultura ou produtu aihan animal.” Katak Damião
Nia mos husu ba toos nain sira, se ita iha toos ita tenke iha armazen ou uma kiik ida atu halot hahan hirak ne’e iha tempu udan tempu bailoron atu ita tuur iha ne’eba. Ita moos tenki iha baraka ida para halot ita nia residus Agrikultura, para ita kolleta hotu tia ita halot hotu produtu Orijinal depois ninia restu ou ninia residus ne’e ita halot, sebele karik fokit husi abut mai to dikin tanba iha abut ne’e moos nia nutrisaun.
Nune’e mos Agrikultór João Junior Da Costa Lemos sente kontente tanba bele kuda ai ida ne’e to ohin loron DG bele mai iha fatin ida ne’e hodi halo lansamentu ida ne’ebe ke diak nia moos senti orgullu tebes tanba husi Governu liu husi MAP fo apoi karau (4) mai Grupu Haburas Joventude atu esforsu-an. Ba oin ne’e hanesan ezemplu sira fo tia karau 4 ne’e atu kontinuasaun ba oin ne’e hanesan aban bain rua ita hasai ba merkadu deit ita bele kontinua fa’an ba merkadu ida ita bele hatama fila fali ba fatin ne’ebe ita hasai ba ne’e. (Canisio)
VISITA IHA KANAL YOUTUBE (MAP-NEWS)
https://www.youtube.com/watch?v=7-2OgPvXzrg
