Dili-Ministério Agricultura e Pescas (MAP) servisu hamutuk ho Programa To’os ba Moris Diak (TOMAK) no mos Catholic Relief Services (CRS) hala’o sorumutu Násional hodi aprezenta konaba peskiza ne’ebe maka sira halo ba Agrikultór sira oinsa bele halo’o fini ho diak. Sorumutu ne’e hala’o iha loron Quarta (12/10/22) iha Salaun MAP Comoro.
Tuir Diretór Geral Cooperasaun Dezenvolvimentu e Institucional (CDI) César José da Cruz iha entrevista hateten katak, sorumutu ida ne’e MAP hamutuk ho programa TOMAK organiza hodi hare lolos oinsa ita nia Agrikultor sira halo’ot fini.
Politika ida halo’ot fini ne’e komesa uluk kedas halo tiha ona, buat barak hanesan fahe Bidon no Xilo, tanba ne’e maka ita halo fali levantamentu ida ne’e atu hare seraque Agrikultór sira uza duni materiais sira ne’e ga lae, no sira uza to’o iha ne’ebe ona.
Nia hatutan, tanba ne’e maka programa TOMAK nia hanoin hamutuk ho MAP atu halo avaliasaun konaba projeitu ne’ebe maka durante ne’e hala’o distribuisaun materiais ba halo’ot fini maka ohin halo aprezentasaun ida ne’e. Maibe husi avaliasaun ne’e hatudu katak agrikultór barak mos seidauk komprende oinsa halo’ot fini ho didiak, tanba ita nia Bizavon sira halo’ot tiha ona fini. Tanba ne’e maka ita hakarak uza teknolojia modernu ida atu nune’e sira bele adopta.
“Husi peskiza sira ne’e hatudu katak, bidon no xilo sira ne’e balu mos sira la uza, tanba sira dehan fini ituan de’it, barak liu sira hakarak ense be’e mos buat sira ne’e hotu tanba nesesidade, ita fahe materiais ba halo’ot fini klaru ke ita mos fo ona instrusaun esplikasaun halo mos reuniaun ho agrikultór sira oinsa atu uza materiais sira ne’e. Maibe no entanto sira nia nesesidade ne’e haruka sira uza fali ba buat seluk tanba ne’e maka iha survey ne’e hatudu katak 30% de’it maka ita nia agrikultor sira uza materiais sira ne’ebe maka distribui.” Tenik DG CDI
Iha fatin hanesan Programe Manager Agrikultór CRS Agustinho Da Costa Ximenes hatutan katak, objetivu husi sorumutu ida ne’e atu aprezenta konaba ba peskiza ne’ebe maka halo ona ba agrikultór sira oinsa atu halo’ot fini ho diak. Intensaun atu hatene kona ba disponivilidade teknolozia fatin halot fini ninian.
“Peskiza ne’e ami halo iha munisipiu 6 ho respondente hamutuk 609 ne’ebe inklui husi interviu nivel uma kain nomos grupu diskusaun iha intrevista nomos iha grupu uma kain ba iha setor privadu sira ne’e envolve iha fa’an sasan liliu ba fatin halo'ot fini nomos hahan ninian. Prinsipalmente Bidon, Xilo junbo, balde no plastiku ne’ebe sira utiliza ba fatin fini no hahan, ida ne’e maka durante ne’e komunidade sira aplika. liu husi peskiza ne’e oinsa komunidade sira nia utilizasaun depois oinsa sira asesu na material sira ne’e.” katak Agostinho
Nia informa, tuir peskiza lobuk ida liuliu ba seguransa aihan ne’e menus liu kuaze 30 % nakonu ba iha poos kolleta wainhira sira koeleta, rai ho diak ladun habai ho diak ho sistema kuaze lakon husi 30 % ho ida ne’e ita bele hare katak ho rekomendasaun saida maka halo liliu ba iha setor privadu bele produs tuir material sira ne’e tuir nesesidade tuir ita ninianesisidade komunidade sira nian. Iha mos porsentu lubuk ida maka komunidade sira hatene katak maneria atu rai ou halot fini ne’e kuaze 91 porsentu maibe ne’e fila fali ba sasan ida-ida. Hare ba porsentu ne’e foin 30 pursentu mai karaik numeru husi 600 mai la to 100 sira lakomprende kuaze 144 komprende kona ba bidon sira ne’e hamutuk 609 iha munisipiu 6. munisipiu 3 husi Parte Oeste maka Bobonaru Same no Ainaru no husi parte leste maka Manatutu Viqueque Baucau (Tyfa)
VISITA IHA KANAL YOUTUBE (MAP-NEWS)
https://www.youtube.com/watch?v=-qgfUZY1Rxo
