Ministériu Agríkultura no Peskas (MAP) liu husi Diresaun Násional Extensaun Agrikola (DNEA) hala’o monitorizasaun ba implementasaun aktividade eskola kampu agrikultor (Farmer Field School) ne’ebe kuda sabraka hodi hare ninia progresu no garante sustentabilidade. Aktividade monitorizasaun ne’e hala’o iha loron Kuarta (15/09) iha aldeia Mape Suku Opa Posto Administrativu Lolotoe, Munisipiu Bobonaro.
Tuir Xefe Departementu Dezenvolvimentu Programa e Metodolojia Estensaun Atanacio Cairo Barreto hatete katak, objetivu prinsipal maka mai halo monitorizasaun ba implementasaun aktividade eskola kampu agrikultor kuda sabraka ne’ebe maka grupo agrikultor implementa iha tinan rua liu ba kotuk no ita implementa eskola kampu ida ne’e hanesan forum ida ba agrikultor no fasilitator husi munisipiu sira hodi debate, observa, fahe esperensia no fahe informasaun foun ne’ebe hetan husi fatin seluk.
“Objetivu husi eskola kampu agrikultor ne’e fo oportunidade asaun no halo entre grupo agrikultor, fasilitador no estensionist tanba eskola kampu ne’e ita atu garante sustentabilidade mesmu aktividade implementa ona iha tinan rua liu ba kotuk, ohin mai iha fatin ida ne’e ita atu hare sabraka ninia progresu no dezafiu saida mak ita nia agrikultor sira infrenta, aktividade kuda sabraka ne’e teknikamente fasilita husi diresaun nasional estensaun agrikola stek hun104 iha hektares ida ne’e signifika katak distansi kuda 5x5m ho rai koak tun 15cm no luan 30x30 cm.”
aktividade ne’e rasik ita introdus ona no fo estensaun kona-ba oinsa kuda sabraka , tipu sabraka, jestaun no rai bokur ita mos fahe informasaun no tekniku kuda sabraka, sira mos ita orienta ona etapa sira iha manutensaun mak hanesan tesi sanak (pemangkasan), kuda fila fali (penyulaman), kontrola pesti, hamos duut, tau adubus organiku, no sei iha tan materia balu ita sei fahe ba grupo agrikultor sira kona-ba usaha tani. Ne’e ita atu responde sira nia prekupasaun kona ba rezultadu ba iha merkadu karik aban bainrua sabraka ne’e fuan e kolheta, tenik Atanacio
Nia hatutan, Alende ita fo asistensia tekniku ita mos fo apoiu material sira ba manutensaun hanesan tizora, mangera hodi rega be’e iha tempu bailoro, sira mos husu Sabit hamos duut, adubus entaun adubus ne’e rasik MAP mak rekomenda adubus POC NASA maibe antes ita atu fo adubus Poc Nassa ne ita sei fo formasaun oinsa uza ka aplika adubus ne’e rasik, alende ekipamentus ne’ebe mak sira husu ita mos fo ona material balu ne’ebe mak sira presija kona-ba prekondisaun antes ita atu kuda sabraka, ita fo ona arame paru-paru rol 10, mangera, Gembor no sira mos husu tan ensada balu hodi hamos dut iha sabraka nia hun.
Nia esplika, iha Lolotoe ita foin establese fatin demplot ida ba kuda sabraka bazeia ba pedidu ne’ebe mak komunidade hatama no sira rasik mak husu iha tinan rua liu ba kotuk. Iha diresaun nasional estensaun agrikola karik agrikultor mak iha bontade sira iha interse sira bele mos propoin proposta balu liu husi ita nia estensionista mai iha diresaun ita bele apoiu.
“Iha fatin seluk ita mos halo ona aktividade ne’e hanesan iha Munisipiu Baukau iha fatin rua maka Gariwai no Kelekai ne’ebe ita introdus modelu hanesan eskola kampu agrikultor kuda sabraka no tipu sabraka ne’ebe maka ita rekomenda hodi fahe ba grupo agrikultores sira iha Lolotoe no Baucau ne’e sabraka tipu Keprok”.
Nia akresenta, motivasaun ba grupo agrikultor sira atu kuidadu aihoris nebe mak ita kuda no moris ona liu-liu sabraka ne’ebe mak ita oferese ona iha tinan rua liu ba sira kuda, ohin ita hare moris no buras ona no ita hakarak sabraka nee diak liu tan to nia hetan funan no fuan, ita mos hakarak atu sira ne’ebe hetan ona formasaun kona ba kuda sabraka bele fahe tutan ho tulun estensionista hodi fahe informasaun ba agrikultor sira seluk nebe mak iha interese atu kuda sabraka, sabraka keprok ne’e ninia durasaun tempu atu kolheta tinan tolu ho balu.
Iha fatin hanesan, Norberto Pereira hanesan Xefe Grupo Bulugolo Nu’u laran haktuir ami nia grupo ne’e iha membrus 23 mane 19 feto 4 no aktividade ida ne’e komesa iha tinan 2019. Ami hala’o servisu ida ne’e durante tinan ida ona, ohin maun sira husi diresaun nasional estensaun mai hare ho matan sabraka sira ne’e moris diak no buras, imi hare no relata tok ami nia servisu ne ba iha nasional, servisu ami nian ne’e diak ka la diak tanba ami hanesan povu agrikultor iha fatin ida ne’ebe la lori ami nia informasaun direita ba iha ne’e ba. Problema ami infrenta barak iha grupo nia laran maibe ida ne’e laos kestaun ou dezafiu, ami bele organiza no bele ba oin nafatin. Sabraka ne’e ninia rezultadu maun sira mos bele hare katak moris diak nafatin ami kontinua halo ligasaun para ajuda ami nafatin to’o iha merkado atu ita labele para deit iha ne’e. Mesmu imi hare moris diak ita presija orienta ba malu to’o final para ita motiva malu ho ita nia membru sira ne’e lori sabraka ne ba oin to’o susesu ne’e sei prosesu naruk presija involve Ministerio no Diresaun para ajuda karik aban bain rua sabraka ne’e hetan rezultado dala ruma ami nia difikuldade kona-ba faan.
“Atu halo manutensaun ba sabraka ita presiza material hanesan mangera atu bele dada bee hodi rega tanba iha tempu bailoro bee ladun to’o, Tizora, adubus para aumenta ninia forsa, presija ensada hodi hamos du’ut iha sabraka nia hun,buat seluk ami la husu.
Nia hatutan, Sabraka ami nia lokal ne’e ninia fuan diak, sabor no midar maibe sabraka ida agora ami kuda ne’e laos husi ami grupo mak halo bibit maibe hetan ajuda husi diresaun nasional estensaun liu husi ami nia proposta ne’ebe mak ami hatama iha nasional, total sabraka ne’ebe mak ami hetan hamutuk 104 tipo sabraka krepok kuda iha area hektare ida .
Norberto hatete iha buat barak mak atu husu maibe hanesan xefe do grupo atu fokus lai ba iha sabraka ne’e to’o nia rezultadu nune’e ami bele habelar tan ba grupo agrikultor seluk hodi dezenvolve tan.
“Hau nia lia menon ba grupo ka joventude balu ne’ebe iha inisiatiava ka interese hahu agora halo servisu ruma ita labele hein deit governu para atu ajuda, ita mos bele involve ona iha kuda aihoris hanesan ami nia grupo ne’ebe kuda ona sabraka. Se grupo seluk iha interese hanesan ami imi bele halo proposta hato’o ba iha diresaun nasional estensaun hodi bele implementa aktividade kuda sabraka iha rai potensia aihoris nebe ke kuda iha ne’e ba”
Facebook Social Comments
