Objetivu hosi fórmasaun ne’ebé fó hosi SAPIP ba grupu benefisariu hamutuk 89 iha Postu Administrativu Cailaco, Maliana no Balibo ne’e atu fó hanoin fali ba grupu sira kona-ba mikro programa atu bele haree saida maka sira dezeña ona iha SCADP nune’e proposta ne’ebé hatama tenki bazeia ba mikro programa ne’ebé mak iha ona, (10/03/2020).
Ekipa programa Hasa’e Produtividade Agrikultura Sustentavel (HAPAS) fó fórmasaun ba grupu benifisiariu hamutuk 89 iha suku 6 iha postu administrativu Cailacu, Maliana no Balibo. Sekretariu Jerál MAP henesan mós Diretór ba Projeitu HAPAS, César José da Cruz, husu ba joven sira atu involve an maka’as iha ativiade HAPAS tanba tempu to’o ona atu joven sira dezenvolve sira nia suku iha área ekonomia. joven sira labele ba buka moris de’it iha Dili maibé tenki dezenvolve sira nia suku tanba rai ida ne’e iha sira nia liman.
Nia mós hatutan katak, apoiu fundus ki’ik ne’e la’ós orsamentu hosi Governu Timor-Leste maibé hosi Banku Mundiál ne’e duni agradese tanba osan refere mai sei to’o iha grupu ida-idak nia-liman atu bele hadia imi nia moris iha nivel suku. Labele simu tiha osan ne’e halai ba rai sorin (Atambua) hodi gasta osan, nune’e nia husu ba grupu benefisiariu atu osan ne’ebé sei mai ne’e uza duni ba programa ne’ebé sira planu ona hodi denzenvolve sira nia suku liu hosi atividade iha área rural, no hein katak atividade sira ne’e bele hatudu rezultadu nune’e fundus ki’ik ne’e kontinua nafatin, la iha rezultadu maka apoiu fundus ki’ik sei lakontinua ba fase segundu, osan ne’e sei ajuda imi nia moris no sei ajuda imi nia ekominia familia idak-idak nian.
“Ha’u hakarak programa ida agora ne’e ita bele kuda modo ho montante boot atu nune’e ita bele fa’an ba loja boot sira, la’ós kuda modo hun ida rua lori ba merkadu fa’an to loron tomak la’ós ida ne’e mak ita hakarak, ha’u fiar katak grupu sira ne’ebé mak agora dadaun imi forma ne’e sei servisu maka’as atu hetan rezultadu ne’ebé di’ak iha futuru, forma grupu la’ós ema ida rua mak servisu de’it maibé iha grupu laran ne’e tenki organiza malu hodi halo servisu atu bele lori grupu ne’e ba oin”, tenik César.
Progarama Ofisiál SAPIP Munsipiu Bobonaro, Manuel Leite iha nia intervista hateten, Programa HAPAS ne’e diferenti ho programa sira seluk tanba antes grupu sira hetan fundus ki’ik ita fó uluk kapasitasaun ba sira kona-ba programa ne’e atu bele muda sira nia mentalidade ida uluk nian ba mentalidade modernu ka mentalidade komersiu ne’e duni oinsá atu hakerek proposta, atividade saida mak atu implementa hosi grupu sira antes grupu sira hatama proposta sira komprende ona, tanba programa HAPAS ne’e iha benifisiu rua mak benfisiu direita no indireita katak, direita ne’e membru sira ne’ebé mak involve an iha grupu no indirieita ne’e ba sira nia familia uma laran.
fórmasaun ne’ebé fó ba benefisariu agrikultura ne’e la’ós mai hosi ekipa HAPAS de’it maibé ne’e Konsorsiu hosi ONG lokál hanesan RAEBEA no Ogranizasaun Haburas Moris (OHM), kada ONG mai ho nia topiku rasik, SAPIP fó formasaun kona-ba oinsá bele hetan fundus ki’ik no agrikultura sensivel ba nutrisaun nune’e agrikutlór sira bele komprende importansia nutrisaun iha uma kain idak-idak nian.
Grupu ne’ebé harii tenki mai ho nia membru ema nain 30 tuir kriteria ne’ebé mak SAPIP fó, kompostu hosi feto 30% inklui joven feto mane sira. No proposta ne’ebé mak grupu sira hatama ne’e tenki mai hosi suku ne’ebé sira hela ba nune’e proposta ne’e aprova sira bele implementa iha sira nia suku rasik.
Xefe suku Manapa postu adminitrativu Maliana, Zeverino Locobere hateten, atividade loron-loron agrikultór sira nian mak halo toos, natar no hakiak animal. Ho ne’e presenza projeitu HAPAS ne’e halo xefe suku kontenti tanba sira bele hetan fundus ki’ik hodi bele hadia ekonomia uma kain idak-idak nian no bele denzenvolve ekonomia iha suku laran.
Xefe suku husu ba grupu benifisiariu sira ne’ebé involve iha atividade ne’e tenki uza osan ne’ebé mak hetan hosi projeitu HAPAS ne’e atu utiliza osan ne’e halo didi’ak tanba osan ne’e la’ós mai hosi governu Timor-Leste maibé hosi Banku Mundiál liu hosi Ministériu Agríkultura e Peskas ne’ebé implementa hosi projeitu Hapas. Ne’e duni espera katak grupu sira ne’e bele dezenvolve osan refere liu hosi atividade hortikultura, floresta no pekuaria atu nune’e bele hatudu rezultadu positivu.
Nune’e mós Palmira dos Santos Costa nu’udar xefe grupu Haburas iha Migir postu administartivu Balibo senti kontente no gradaese ba Ministeriu Agrikultura ho programa HAPAS tanba bele hanorin sira oinsá kuda modo ho kuantidade barak atu bele lori ba merkadoria hodi nune’e bele hadia sira nia ekonomia uma laran no haree sira nia oan nia eskola. Ekipa SAPIP hamutuk ho ONG konsorsiu inklui MAP minisipiu fó fórmasaun ba grupu benifisiariu durante semana ida hahú iha loron 10 to’o 14 fulan ida ne’e. (E’S)
