Aileu- Munisípiu Aileu hala’o seremonia inseramentu ba Census Agrikultura ne’ebé mak hala’a ona husi enumeradór sira Census Agrikultura nian. Ministériu Agrikultura e Pesakas (MAP) servisu hamutuk ho Ministériu Financas liu husi Diresaun Jeral Estatística ne’ebé hala’o ona Census Agrikultura iha tinan kotuk, objetivu husi Census Agrikultura ne’e atu rekolha dadus iha area Agrikultura nian.
Sekretariu jerál MAP, César José da Cruz iha nia deskursu hateten katak, tersa –feira (04/02 ) iha nia parte nia hakarak lori Ministériu Agrikultura e Peskas hamutuk ho Ministériu Finansas liu husi Diresaun Jerál Estatístika hato’o parabens ba autoridade Lokál sira nomos Eskuadra PNTL Munisípiu Aileu ho ninia membru tomak, Xefe Suku, Xefe Aldeia liu-liu ba enumeradores sira, tanba bele hala’o ona Census Agrikultura ida ne’e ho diak ohin ita bele ona halo Inseramentu ida ne’e.
Nia akresenta, Kuandu nia ba vizita iha Nasaun liur sira, ema barak maka fo parabens ba ita, ema hakfodak tanba ema hare ba Nasaun ida foin maka ukun a’an maibé bele halo ona Census Agrikultura kompara ho Nasaun sira seluk iha ASEAN, ne’e duni ida ne’e hanesan louvor bo’ot tebes ba ita bo’ot sira ne’ebé mak esforsu a’an ona hodi halo Census Agrikultura ida ne’e.
”Se la iha Census Agrikultura maka ita la iha dadus atu bele foti politika ida lolos, orsamentu ne’ebe lolos nomos estratejia dezenvolvimentu Agrikultura iha ita nia rai. Durante ne’e ita hala’o dezenvolvimentu ekonomíku liu husi Ministériu Agrikultura e Peskas, ita uza mós dadus husi Census Populasaun ninian sai hanesan matadalan ida atu bele hala’o Census Agrikultura Dala ida tan ha’u hakarak hato’o parabens barak ba ita bo’ot sira, maske hasoru difikuldade bar- barak maibé bele lao ho susesu to ohin loron Munisipiu Aileu mós bele halo ona ba Census Agrikultura ida ne’e, fiar katak tempu badak nia laran Munisipiu seluk mós sei halo tan inseramentu ba CA ne’e rasik atu bele tulun ita nia planementu Agrikultura iha futuru mai.” Tenik César
Iha fatin hanesan Prezidente CA Ellias dos Santos Ferreira mós esplika tan katak, Ministériu Agrikultura e Pescas (MAP) servisu hamutuk Ministériu Finanças liu husi Diresaun Jeral Estatística ohin hala’o ona seremonia inseramentu Census Agrikulutura iha Munisipiu Aileu.
Nia mós informa katak, dadus ne’ebé maka tama ona iha Nasionál kuaze 98%. Tanba ne’e maka tuir lolos ne’e inseramentu ba Census Agrikultura ne’e ita hala’o iha fulan Novembro, tanba Census refere remata iha dia 31 de Outobro. Infelizmente tanba orsamentu, tanba ne’e maka ita foin halo iha Munisipiu sira hanesan Viqueque, Likisa, Ermera nomos Aileu ohin, ita hein katak tuir mai ita mós sei halo tan iha Munisípiu hirak ne’ebé mak ita seidauk halo.
“dadus ne’ebé maka tama ba iha Nasionál agora dadauk ekipa Nasionál sei halo hela limpeza de dadus iha tempu badak ita sei fo sai rezultadu preliminariu ba Nasionál tomak, depois maka ita sei hare dadus tuir Munisipiu nian, ne’e duni agora ami seidauk bele fo sai dadus lolos tanba sei iha prosesu limpeza de dadus.” Tenik Ellias
Nia akresenta, iha tempu badak nia laran ita sei analiza ita sei públika, tuir planu rezultadu ita sei halo inseramentu iha Fulan Abril hodi nune’e dadus hirak ne’e iha tempu badak ita sei mai fó fali rezultadu Census Agrikultura ne’e tuir ida -idak nia Munisípiu atu Autoridade lokál sira bele uza dadus ne’e hodi halo planu iha ida- idak nia Munisipiu to’o ba iha Suku.
Nia relata tan katak, agora dadauk dadus ne’ebé tama iha nivel Nasional iha ona 98% ida ne’e mos mos signifika katak bo’ot ona, se ita kompara ho Nasaun sira seluk, balu bele hetan de’it 60 ou 70%, Aileu mos nia porsentu ne’e bo’ot tebes ne’e signifika katak kontribuisaun iha ita nia uma kain Munisipiu Aileu lao diak tebes.
“Ha’u mos hakarak informa katak nivel Munsipiu inklui mos REAOA depoisde ami nia ekipa tékniku haree katak Munisípiu Aileu no Munisípiu Viqueque maka dadus ne’e hahu lolos tuir data ne’ebé mak ita fó ba sira la iha prolonga se ita kompara ho Munisispiu sira seluk. Maibé ha’u mós hakarak informa ba ita bo’ot sira katak kuaze ke hahu ne’e iha failansu hotu hanesan iha orsamentu mós atraza kamizola sira mos atraza.” Ellias informa
Entretantu Diretór Servisu Agrikultura Aileu, Galleni Gailhos iha nia intrevista katak, Rezultadu husi Census ida ne’e, to’o agora ita seidauk bele hatene lolos ninia dadus, tanba prosesu no ajustamentu sei lao hela, tanba ne’e mak ita hein katak MAP no MF liu husi Diresaun Jerál Estatístika sei halo publikasaun ba dadus ne’ebé mak ita rekolla ona iha tempu badak nia laran.
Nia hatutan, Servisu ne’ebe ita halo iha nível Muniíipiu ita halo tiha ona rekollamentu tuir oreintasaun ne’ebé mak ita hetan iha treinamentu nia laran. Maske iha failansu lobuk ida mak ami hasoru maibé tanba ami kumpri orientasaun mai husi Nasionál lao ho diak ami mós konklui duni servisu ne’e iha dia 12 de Outobro tinan 2019.
Munisípiu Aileu no Viqueque maka prense nia porsentu ne’e a’as tebes tanba kuaze 90% ne’e duni ita hein, agora dadauk sei iha prosesu ajustamentu dedadus kuandu iha ona publikasaun mak ita foin hatene tuir kada Munisípiu ninia porsentajen ne’e hira. Ita hein katak ho rezultadu ne’ebé mak iha, bele ajuda ita diak liu tan iha futuru liu-liu iha dezenvolvimentu setór Agrikultura.
Iha fatin hanesan, Adjuntu Administardór Munisípiu Aileu, Vitoria Mesquita, kongratula tebes no hakarak hato’o obrigada barak tebes ba Diretór sira hotu ne’ebé maka marka ona prezensa iha fatin ida ne’e atu bele hatene ninia rezultadu ou progresu ba dadus ne’ebé ita hetan husi ita nia Enumeradór Maneger no mós GPS Traker sira Servisu lobuk ida maka halo ona liu-liu konaba dadus, tanba ho dadus ne’ebé mak iha atu bele fó forsa ba ita tuir espasu hodi halo planeamentu ida ne’ebe diak iha futuru. (Tyfa)
