Covalima- Ofisial Projeitu (PO) Programa Hasa’e Produtividade Agrikultura Sustentavel (HAPAS) fo formasaun ba Grupu Benefisiariu hirak ne’ebé maka eziste iha sub Basia Hidrografika Be Lulik Munisipiu Covalima Grupu refere hamutuk 26 lokaliza iha Suku Raimea Postu Administrativu Zumalai Munisipiu Covalima.
Objetivu husi formasaun ne’e atu hanorin Grupu Benefisiariu sira oinsa maka bele hetan fundus ki’ik tanba fundus kiik ne’e hosi Ministeriu Agríkultura ne’ebé aloka liu hosi programa HAPAS atu apoiu grupu agrikultór sira ne’ebé mak iha area ka fatin alvu ba programa HAPAS oinsa atu hasa’e produsaun, produtividade hosi grupu sira no bele asesu ba merkadu, formasaun refere hahu iha loron 28 to’o 31 fulan Janeiru iha suku Raemea no suku postu Administrativu Zumalai.
Tuir Diretór projeitu SAPIP, César José da Cruz hateten katak, iha nia parte nia rasik akompaña grupu ne’ebé maka sira forma, komesa loron rua nia laran sira hetan formasaun oinsa atu hakerek proposta nomos oinsa maka atu maneja osan, tuir nia hare katak diak tebes, tanba iha membru grupu balun ne’ebé maka komprende lalais liu konaba ba prosesu refere.
Nia mós fo hanoin ba Grupu benefisiariu sira katak, osan ne’ebé maka atu mai ne’e simplesmente atu hala’o atividade ida, maibé depoisde atividade ne’e hotu laos hotu ona maibé osan ne’ebé mak ita tau liu husi programa SAPIP iha fundus ki’ik ida ne’e ho nia objetivu lolos ne’e atu hadia agrikultór sira nia-nia moris. Ida ne’e mak ita hanaran programa ne’e katak Hasa’e Produtividade Agrikultura sustentavel.
“Hau mós husu ba sira katak, ba sira’e hakarak hakiak karau, tenki iha rai luan ruma para atu bele kuda du’ut, sira ne’ebé hakarak hakiak ikan tenki iha bee, no sira ne’ebé hakarak kuda modo ida ne’e mós presiza bee. Tanba ne’e grupu importante tebes labele hare parte ida idak nian de’it. Hau dehan ba sira katak kuandu iha faze primeiru maka grupu refere la susesu, entaun ita sei la halo pagamentu kontinuasaun ba segundu fase nian.” Hateten Diretór César
Nia akresenta, Ita mós bolu benefisiariu indereta, katak maske iha komunidade seluk ne’ebé maka la envolve iha grupu refere maibé sira bele han mós manu tolun, na’an manu, modo tahan sira liu husi grupu hirak ne’ebe hala’o ona sira nia atividade liu husi programa ida ne’e.
Iha fatin hanesan, Ofisial Fundus ki’ik programa HAPAS, Humberto Moniz esplika katak, prosesu ba faze primeiru nian maka primeiru ami halo sosializasaun fundus ki’ik ba grupu benefisiariu sira, atu nue’e sira bele hatene no komprende didiak tiha lai fundus ne’e nia prosesu, depois ida ne’e mós ami hanorin sira oinsa hakerek proposta no oinsa meneja osan ba iha sira nia atividades.
Depoisde sira hakerek proposta hafoin sira submete ba iha ofisial Projeitu Munisipiu hodi hala’o avaliasaun inisiu ba proposta sira hotu. Hafoin ne’e maka entrega ba tekniku servisu Agrikultura Muinsipal hodi halo verifikasaun ba proposta no prosesu tomak ba proposta ne’e tekniku sira hare hotu maka manda ba prezidente Sub Basia Hodrografiku be Lulik Covalima hodi halo aprovasaun .prosesu hirak ne’e remata maka ofisial projeitu manda ba MAP-SAPIP Nasional.
Iha Grupu balun ne’ebé maka husu ba iha teknolojia bo’ot hanesan makina dulas hare, ami hanoin katak ida ne’e ami seidauk bele hatan ba sira nia proposta hanesan ne’e, tanba Programa ne’e hanaran Fundus ki’ik. Ne’e duni atu dehan de’it katak ami sei labele fo ba Grupu Benefisiariu sira ne’ebé maka husu teknolójian ho montante bo’ot.
Grupu hirak’e mak existe iha Basia Hidrografika Be lulik Munisipio Total 175 no agora grupu 26 maka tama ona ba iha faze primeiru nian.
Nune’e mós Ofisial Programa SAPIP Munisipiu Covalima Leonito do Nascimento hateten katak preparasaun ba iha formasaun ida ne’e primeiru nia mós halo kordenasaun ho konsorsiu sira liu-liu Institutu Kadalak Suli Mutuk (KSI) oinsa prepara materia nomos iha parte logistika nian, nia mos halo kordenasaun ho Autoridade Lokál hahu husi Xefe Aldeia to Xefe Suku nomos lideransa komunitaria sira hodi bele asegura formasaun ne’e bele lao ho diak.
”Ha’u nia maneira atu kontrola Grupu benefisiariu sira maka hau sei hamutuk ho Extensionista sira ho mós Funsionariu tékniku Agríkultura ninian maka sei lao hamutuk hodi bele halo kontrola ba grupu Benefisiariu sira.”tenik Leonito
Entretantu Xefe Grupu Hae Oan Trifonia Lopes, Hau hakarak hato’o agradese barak tebes ba programa SAPIP nian ida ne’e, tanbe bele loke ona dalan mai ami atu bele hadia ami nia moris iha futuru mai liu husi kria grupu hodi halao atividade Hortikulura nian. (Tyfa)
