Timor –Leste iha area protezida husi rai parte terestre hamutuk 44 no parte tasi hamutuk iha 2.
Decretu Lei no 5/2016 konaba sistema area protejida ne’ebe ita iha lista ne’e 46, dekretu lei ne’ebe ne’ebe mak defini husi prate floresta halo na markasaun iha area hirak ne’e.
Diretor Nasional Konservasaun Natureza , João Antalmo, iha nia intervista, iha servisu fatin Floresta Caicoli informa katak, dekretu lei no 5/2016 artigu 34 esplika katak, iha atividade pontu 12 ne’ebe lei bandu iha area protezidas mak hanesan, labele introdus spesies balun ba tama iha area ne’ebe, labele sunu, labele tesi ai arbidu, labele kasa animal fuik iha area ne’ebe dtermina ona nudar area protezidu no seluk seluk tan.
Durante ne’e husi parte floresta halo markasaun ba area protezidas henasan iha Batugade, area parke nasional Nino Konis santana, Manukoko Atauro no munisipiu Covalima, iha area hirak ne’e parte floreta servisu hamtuk ho PNTL no komunidade iha munispiu atu bele hare ko konsidera atu nune’e labele halo fali eskavasaun iha area ne’e inklui ateru fali rai sira ne’e entaun bele estraga fali biodiversidade.
Nia mos hatutan, dekretu lei ne’e atu bele regula ita oinsa fo protesaun ba area ne’ebe mak define iha dekretu lei ida ne’e, iha dekretu lei nomos kria parke Nasional ne’e ita tau ba kategoria 5 maka, bele involve komunidade, komunidade bele halo atividade halo kultura ou vizita rate antigu iha area parke nasional maibe labele estraga fali area refere at nune’e buat hirak ne’e sai patromini estadu tanba ne’e liga ho kultura.(Tyfa)
