Dili- 21/01/25 Iha Tinan 2024 Ministério Agrikultura Pecuária Pesca no Floresta (MAPPF) servisu hamutuk ho Ministério Saúde (MS) halo ona peskiza ba ai- han importasaun sira hanesan Ikan Ayam Potong, sosis no seluk tan iha Loja, Supermerkadu no merkadu lokál sira iha teritoriu Timor tomak remata ona, nune’e Ministériu rua ne’e aprezenta ona rezultadu Determinasaun Kontaminasaun Formalin ba Ia-han Iha Timor -Leste ne’ebé mak durante ne’e halo ona analiza teste iha Laboratorio INSPTL. Sorumutu ne’e realiza iha Salaun Uma Adat Comoro.
Ministro MAPPF Marcos ”Mameta” da Cruz esplika, formalin ne’e iha ekipa rua husi Ministério Agricultura ho Ministério Saúde halo ona aprezentasaun maibé aprezentasaun sei inisíu no sei iha draf hela, ne’ebe seidauk bele dehan katak ninia númeru formalin ne’e oinsa, tanba bao in Ministério sei buka no sei envolve instituisaun relevante sira liga ho kulidade ai- han ne’e. “iha ita -nia parte ita koalia kona-ba ai-han ne’ebé mak barak, tanba ne’e kona-ba kualidade ai-han ita presiza koalia mós ho instituisaun relevante sira seluk, tanba ne’e Ministério seidauk bele públika rezultadu peskiza husi formalin ba publiku.”tenik Ministro MAPPF
Iha fatin hanesan Dra.Josefina Clarinha João hanesan mós peskisadora husi Ministério Saude katak, rezultadu Peskiza ne’ebé mak ho nia titulu “Determinasaun konsentrasaun formalin iha Ai-han iha Timor Leste.”Ami uza lia fuan konsentrasaun tanba ami hakarak duni atu hatene kuantidade husi ai-han, ami la uza lia fuan kontaminasaun tanba ita seidauk hatene produsaun ida ne’e normal husi duni formalin ka ema mak tau ka ou husi ambiente ruma. Tanba ne’e mak ami hili atu uza de’it lia fuan konsentrasaun.
Nia akresenta, bainhira rona lia fuan ida formalin labele hanoin lai katak ema tau ou ema uza, tanba naturalmente natureza husi ai-horis hahan no animal hotu ne’ebé mak iha proteina ba iha ninia deskompozisaun no degradasaun sempre prodús formalin.
Nia subliña, Iha literatura ka referensia barak hatudu katak produsaun natural husi formalin depende mós ba iha natureza husi ai-horis hahan no animal, ai-han ka animal ida mate depoizde oho, temperature atu konserva ne’e oinsa, Ne’e duni se temperatura ne’e diak formasaun formalin mós menus tanba ita konserva naturalmente. Depois de animal ka aihoris ne’e mate ita tau nia durasaun ne’e oinsa. Formalin ita iha Timor ita konese barak bainhira ita nia maluk ruma mate sempre sona nune’e mate bele rai kleur ituan.
Sorumutu ne’e ofisialmente loke husi Ministro MAPPF, marka mós prezensa husi Secrétario Estadu Pescas (SEP) Domingos da Conceição ”Macaro”, ekipa balun husi MS no mós Diretór Servisu Agrikultura Munisípiu sira. Ekipa DMEA
