RAEOA:24/03/25. Ministério Agrikultura Pekuária Peska no Floresta (MAPPF) enkoraja no halo esforsu tomak hodi dezenvolve agrikultura organiku liu husi kuda hare uja makina modernu no distribui ekipamentu agrikola ba grupu benifisiariu, fundus hodi sosa ekipamentu agrikultura mai husi Banku Mundial liu husi Programa SAPIP ho objetivu atu bele hasa’e produsaun hare iha rai-laran. Atividade ne’e realiza iha Aldeia Baqui Suku Naimeco.

Iha entrevista Ministru MAPPF esplika, objetivu husi atividade ne’e atu bele koalia ho agrikultór sira oinsa bele servisu hamutuk hodi bele dezenvolve no hasa’e produsaun.

 “Ita mós mai atu koko makina lansamentu kuda hare, makina ne’ebé fahe ba agrikultór sira mak hanesan; Hand tratór unidade 31 ba Oecusse tomak, makina kuda hare 10, makina koa hare 5, makina ne’e modernu maibé ne’eduni Ministériu hatudu ba povu oínsa mak utiliza iha natar laran, Ba oin grupu ne’ebé simu makina bele uza makina hirak ne’e, kuandu aban bairua kolleta hare sira mós sei uza mos makina koa hare. Ita mós dehan ba povu sira atu utiliza makina hirak ne’e ho didiak atu bele hasa’e produsaun hare, atu nune’e bele redus importasaun hare no sira mós bele fa’an hodi bele hetan osan husi sira nia natar.”

Iha fatin hanrsan Ministru Agricultura fo hanoin mos katak, Makina hirak ne’e hanesan meius ida atu bele apoiu Agrikultor sira hodi redus tempu servisu, tanba makina hirak ne’e fasilita hahu husi kuda to iha koa, atu aumenta produsaun ne’e la’os hare ba fatór ida de’it, maibé iha fatór barak kontribui. Ministério mós iha staf tékniku hanesan Extensionista sira ne’ebé hetan ona treinamentu konaba oinsa kuda hare no oinsa hakiak animál no hakiak ikan, iha mós tékniku balun oinsa hanorin agrikultór sira bele utiliza makina hirak ne’e.

Iha fatin hanesan reprezentante Banku  Mundial, Tita Cipriana de Jesus hato’o parabens ba agrikultór sira mak simu makina hirak ne’e, tanba ne’e husi Banku Mundial kontente tebes atu suporta nafatin MAPPF iha Asuntu agrikultura ninian.”uluk ami mai iha ne’e haree  fini hare, agora iha fali makina, agrikultór sira servisu maka’as duni, tanba Agrikultór sira uza meius manual durante ne’e maibé dadaun ne’e iha ona teknolojía ne’eée bele suporta agrikultór sira liu husi makina ne’e bele hasa’e produtu lokál hodi  bele kompete ho produtu sira iha Internasionál.”

Nia dehan dadauk ne’e iha Timor laran fos barak liu importa husi liur, tamba ne’e ho makina ne’ebé MAPPF apoiu ba agrikultór sira la’os de’it iha Oecusse maibé iha mós fatin sira seluk, hein katak ho makina hirak ne’e bele ajuda agrikultór sira bele servisu maka’as no hasa’eprodusaun iha rai laran.  

Filomena Sila, hanesan Sekretaria Rejionál Agrikultura RAEOA husu ba agrikultór sira atu hadomi nafatin produtu lokál liu-liu produsaun natar oinsa bele hasa’e produsaun hare iha laran. Nia haktuir, durante ne’e natar barak abandona maibé hahú iha tinan kotuk ita rezolve ona balu no agora natar na’in sira kuda ona, tinan ne’e mós sira kontinua kuda hare ba rai hirak ne’ebé abandona bele reativa fali, Oecusse mós iha Extensionista no destaka iha suku hodi monitoriza no servisu hamutuk ho natar na’in no fo nafatin motivasaun ba sira oinsa bele halo mudansa ba sira nia a’an nomós ba sira nia moris.

Husi parte seluk Antonio Seni, hanesan Agrikultór hato’o apresiasaun ba Governu no Estadu nafatin hakbesik hodi motiva no tau prioridade ba ezizensia agrikultor no fo apoiu direta ekipamentus agrukultura nian. Ekipa DMEA