Ministru Agrikultura Pekuária Peska no Floresta Marcos “MAMETA” da Cruz vizita Mota Sumasi Laclo Manatuto nomos Mota kasameta Seiçal Baucau hodi haree direta fatin ne’ebé mak sei konstrui Irrigasaun Permanente maibé daudaun ne’e Ministério loke ona kanál irrigasaun tradisionál ba Komunidade sira hodi utiliza halo natar iha área Laleia -Manatuto no Vemase, Seiçal iha Baucau.  Vizita ne’e hala’o durante loron rua iha loron (6-7 fevereiru 2025).

Ministru Agrikultura esplika,vizita ne’e hodi haree direta servisu ekipamentu pezadu  (eskavadór no Buldozer)  iha kampu ne’ebé mak  durante ne’e destaka iha Mota Sumasi Laclo Manatuto no Vemase Baucau nian ne’ebé mak dadaun ne’e normaliza kanál irirgasaun tradisionál sira hodi hatama be ba natar sira hodi reativa fila-fali natar  ne’ebé abandona durante tinan barak nian-laran, durante ne’e staf tékniku sira servisu iha kampu sempre hetan apoiu maximu husi agrikultór sira hodi hada bronjon atu bele satan netik be  nune’e  be bele tama iha kanu-hasan Manatuto no parte Vemasse nia  iha mota Tulawake. 

Ministério mós sei konstrui eskema Irrigasaun permanente iha Munisípiu Manatuto no Baucau ne’eduni dadaun ne’e proposta iha ona ADN hodi halo verifikasaun ba Dezeñu no BOQ tanba ne’e mak Ministru halo vizita ba fatin hirak ne’e hodi haree nune’e ikus sei halo konstrusaun irrigasaun permanente atu bele fasilita be ba área Vemasse.

Ministru mós Apresia ba konstribuisaun komunidade no xefe suku sira iha fatin refere tanba durante ne’e sira nia kontirbuisaun boot tebes ba governu liu husi MAPPF bele dezenvolve setór agrikultura.“ Ha’u mós husu ba sira depoizde normaliza hotu kanál irirgasaun ne’e komunidade sira tenki hala’o natar tanba natar balun funsiona no natar barak mak abondona kuaze tinan barak ona, ba  oin agrikultór sira sei presija saída  Ministério prontu atu apoiu, durante ne’e Ministériu fahe ona fini no trator liman  ba grupu sira atu bele utiliza. Tenik Ministru 

Ministru realsa tan, iha parte Baucau Mota kasameta ekipamentu pezadu halo normaliza hela kanu irrigasaun atu nune’e iha tempu badak be bele liu ona tanba área natar iha parte Ososege no kasamenta natar ektare 638 durante ne’e abandona, iha tempu badak be sei tama hotu hodi bele funsiona fali, tanba be kanu tolu husi parte Estrada Seiçal to’o iha Mota kasameta 8 kilo.  normaliza kanu Ososege ho Kasameta Ministério la gasta osan tanba pezadu hirak ne’e Ministériu nian, área Uatu Wa’a ne’e sei halo konstrusaun Irrigasaun ne’ebé mak daudaun ne’e proposta ba orsamentu aprova ona husi Konsselu Administrasaun Fundus Infrastrutura (KAFI) no kompañia Internasionál husi Nasaun Xina mak sei kaer ho Orsamentu ba irrigasaun Uatu Wa’a ne’e totál $. 22 Mill, eskema irrigasaun husi Uatu’wa’a to’o ososege ne’e sei kobre área 27 kilo metro no fornese be ba natar ektare kuaze rihun rua resin iha área hanesan, Samalari, Buibau, Buruma, Kaibada no Seiçal.

Alende ne’e Xefe suku Seiçal, Agus Ferdinan de Carvalho agradese ba governu liu husi Ministério Agrikultura tanba bele respeonde proposta ne’ebé mak direji ba Ministériu konsege responnde iha tempu no dadaun ne’e ekipamentu pezadu hanesan eskadór hahu halo ona normalizasaun ba kanal irrigasaun hanesan, Ososege, Kasamenta no Sobabere nian. Dadaun ne’e natar iha área Ososege iha 638 ektare, iha kasamenta iha ektare 967 nomós iha Sobabere kuaze rihun rua. Xefe suku garante katak ho normalizasaun kanál irrigasaun ne’e komunidade sira sei ativa ka sei halai fali natar hodi kuda hare tanba iha tinan barak ona natar barak mak abandona. Ricardo Gaio nu’udar agrikult’ór iha parte Seiçal senti content no agradese ba goivernu liu husi Ministério Agrikultura tanba bele apoiu sira hosi normaliza fali kanál irrigasaun iha fatin ososege nian tanba durante ne’e natar kuaze ektare 700 mak abonda maib’e ho apoiu husi Minist’eriu ne’e tinan ida ne’e bele ativa fali natar hirak ne’e.

Fatór importante  ba infrastrutura bazíku mak  Irrigasaun  tanba Dezenvolvimentu  agrikultura ne’e iha irrigasaun no  DAM  tanba aban-bairua halo DAM ne’e multifunsaun  hanesan ba Be moos, aquakultura, turizmu  tanba ne’e planu iha Futuru MAPPF mós sei konstrui DAM nune’e iha tempu udan be sira ne’e tau hamutuk depois iha tempu bailoron bele uja fila-fali. Ekipa DMEA