Manatuto- 19-11-2024, Ministeriu Agricultura Pecuaria Pescas no Floresta servisu hamutuk ho Ministériu Saúde hahu halo peskiza kona-ba Kontaminasaun formalin ba ai-han  inportandu sira ne’ebé mak faan iha loja no supermerkadu hanesan Naan -Manu (Ayam potong), Naan-fahi, ikan no sosis inklui produtu seluk   iha teritorio tomak  ho objetivu atu prevene moras  ba saúde públiku.

Iha entrevista Diretór Nasionál Toksigolojia e Analiza Agua e Ambiente Laboratoriu Nasional, , Mario da costa Pereira, atividade  foti dadus amostra ia-han kontaminasaun formalin ne’e hala’o entre Ministério rua MAPPF no MS liu-liu Laboratorium Nasionál hodi rekolla amostra sira iha munisipiu liu-liu hanesan ayampotong, ikan, naan- fahi, no seluk  ne’ebé mak durante ne’e ekipa konjuntu foti  atu  hare totál formalin hira mak husi fornesedór sira tau  iha  hahan ne’ebé faan iha loja para atu halo negosiu ba benefisiariu no  totál porsentu formalin hira mak iha kada produtu sira hanesan ne’e, nune’e bele hare lolos totál porsentu husi formalin refere.” Ita agora daudaun koko naan  ikan iha laboratorium nasionál formalin iha milligram per kilo, ida ne’e sei tama hela iha kategoria  World  Trade Organization (WTO)  ninian maibé  ita sei hare didiak lai, ba oin mak ita foin deteta tanba ita hare mós ninia totál porsentu  no  totál ema hirak ne’ebé mak konsumu ne’e ho ninia todan ka pezu ida ne’e sei kalkula hotu, maibe agora daudaun ita hare no hatene tiha ninia porsentu sira ne’e mak ita halo komparasaun ho WTO  nian ne’e, fase dahuluk ita halo tiha peskiza no ita hare tok nia rezultadu ne’e oinsa depoiz mak ita bele kontinua fila-fali iha dili laran nomós ba iha munisípiu sira hodi hare direita loja sira ne’ebé mak faan sasan importasaun  sira”. Tenik Nia

Diretór hatutan, amostar  hirak ne’ebé mak la priense kriteria Ministério rua ne’e sei halo  rekomendasaun ba iha parte relevante para oinsa bele fornese informasaun ba iha loja na’in sira  nune’e sir a bele tuir kriteria  estandarte ne’eduni ba oin sei prepara fo ba loja na’in sira bele halo tuir tanba hahan ne’ebé mak faan iha loja ka supermerkadu sira hanesan naan sira ne’e konsumedor sira barak liu mak povu sira tanba hahan ne’ebé mak uza formalin nia risku boot tebes ba ema-nia saúde hodi bele hamosu iritasaun ba via respiratóriu, moras dijestiva no aumenta potensial ba moras kankru krik konsumu iha tempu naruk.

Iha fatin hanesan xefe departementu krisaun produsaun  e inovasaun post kolleta iha Diresaun Nasionál Peskiza e Estatistika Ministério Agricultura,  Grigorio Quintão hateten, objetivu husi atividade ida ne’e MAPPF ho MS ba foti amostra iha loja sira ne’ebe mak faan hahan  importasaun sira mak hanesan ayampotong, ikan, nan fahi, nan manu no seluk tan bele halo teste naliza laboratoium hodi hare nia  kualidade  no  kontaminasaun liu-liu ba formalin  tanba durante ne’e ita konsumu de’it maibé formalin iha posentu hira mak kontein iha hahan ne’e ita lahatene.

Nune’e mós peskizadór, José da Costa Ronalfregen informa, peskiza  ne’ebé ma kami hala’o ne’e kona-ba kualidade ai-han no peskiza ida ne’e ita bazeia ba rekomendasaun husi institu politekniku betano (IPB) ne’ebé mak sira halo peskiza kona-ba kontein kímika kona-ba formalin ne’ebé mak iha ai-han nia laran, bazeia ba dadus ida ne’e ami halo peskiza klean liu kona-ba aimoruk kímiku formalin ne’ebé mak kontaminadu ho hahan iha .

Peskizadór sira foti amostra ai-han hanesan naan ne’e sei hala’o iha munisípiu 13 inklui RAEOA  no  Amostra husi ai-han ne’e sei halo teste náliza iha Laboratorium Nasionál iha Ospital Nasionál Guido Valadares Dili. Orsamentu ba programa perkiza formalin ne’e husi  Ministério Agricultura Pecuária Pesca no Floresta. Ekipa DMEA