Oe-cusse: Ministro Agrikultura Pecuaria Pesca e Floresta (MAPPF) Marcos "Mameta" da Cruz Akompanha ho Secretario Estado Pescas (SEP) Domingos dos Santos Macaro hamutuk ho Prezidente Autoridade RAEOA Rogeiro Tiago de Fátima Lobato kolleta hare ho variedade membranu ektares 63, seremonia ne’e hala’o iha loron (26/06) Iha Suku Tono Posto Administrativu Pante Makasar.
Iha entrevista Ministro MAPPF Hato’o Agradese ba prezidente RAEOA ne’ebe loke espasu hamutuk ho MAPPF hodi haree oinsa mak ita bele dezenvolve setór agrikultura pekuaria peskas no Floresta iha RAEOA.“ Ministerio kontenti tebes tanba bele haree katak povu halo natar, iha 2010 kuandu akompaña Primeiro Ministro la’o iha postu ha’at iha ne’e koalia kona-ba planu estratejiku dezenvolvimentu Nasional, irigasaun ita lansa iha tinan 2016 V governu konstituisional , iha momentu ne’eba lansa tiha hafoin konstrusaun la’o. maibe MAPPF laiha asesu, ne’ebe ita la hatene tuir oinsa ninia dezenvolvimentu ba agrikultura iha ne’e maibé ohin ita mai fali haree katak, dezenvolvimentu la’o duni ho lideransa Prezidente RAEOA nian, apoiu mos husi Ministro Agrikultura sesante Pedro dos Reis ita hare katak servisu lao diak tebes.”katak Ministro
Ministru mos hatutan, Oe-cusse iha potensia bo’ot ba Pekuaria hanesan karau, manu, bibi, fahi no iha mos area Pescas. Politika MAPPF nian, maka atu fo aihan ne’ebe barak ho kualidade ka nutrativu no mos sustentavel, tanba ne’e maka buka mos atu promove agrikultura organiku, dezenvolve no promove mos adubus organiku, Iha ne’e mos haré ida naran membranu. Hanesan fos ida ne’ebe mak han ho sabor ne’ebe mak di’ak gostu los. Ministru husu husu ba povu Oe-cusse atu servisu iha sira nia natar, tinan ida sira bele halo dala rua. Deopis de kolleta kontinua halo, husu agrikultór sira koalia ho extensionista husu apoiu tan tractor. Trraktor iha ne’e taktor boot ita hadia ona, ita nia mekaniku horIbainrua mai hadia hotu ona balun ne’ebe seidauk diak ita sei hadia no mos sei fo apoiu trator kiik ho lideransa maun Roger nian iha ne’e atu servisu hamutuk atu apoiu trator kiik oinsa mak fó atendimentu ba ita-nia agrikultór sira hodi aumenta produsaun.
Iha fatin hanesan, Prezidenti Autoridade RAEOA, Rogerio Tiago Lobato, hakarak agradese ho laran tomak ba Ministro nian ho nia Sekretariu estadu sira no nia Diretór Jerál sira ne’ebé hiit an mai iha fatin ne’e hodi haree realidade iha fatin ne’e. “ ha’u hakarak aproveita oprotunidade ne’e atu dehan katak, dezenvolve hare ho produtividade ida ne’ebé a’as, klaru ke tama mós lideransa Sekretariu rejionál Agrikultura nian hamutuk ho eis Ministro Agrikultura, mai hodi apoiu nia matenek, badinas teb-tebes no konsege halo duni transformasaun boot iha ektare ida tonelada rua ho balun bele hasa’e produtividade hare to’o iha tonelada 6 ho balun, ne’e katak liu 100% de Produtividade. Ne’e di’ak, Maibé ita haree oinsa mak Oe-cuse tomak nia-rai natar ne’e 700.00 e 800.000 ektare ne’e, Ita haree oinsá mak bele aproveita rai sira ne’e hotu para bele halo produsaun hodi diminui ka labele depende ba foos husi rai liur, ita iha Oe-cuse rasik bele halo produsaun rasik hodi fó han ba povu iha Oe-cuse no karik resin bele haruka ba rai-boot”.
Prezidenti realsa, produtu orgániku ne’ebé di’ak teb-tebes se nia bele hasa’e husi toneladas 2 ho balun ba tonelada 6,6 ne’e ita tenke aproveita. Tanba bao in RAEOA mós sei tau osan oinsá mak tinan ida ne’e ami bele aloka dadaun ba sosa adubu orgániku tanba hatudu ona rezultadu ne’ebé di’ak. Nune’e ba oin bele hasa’e produtividade ne’e aplikasaun uza adubu organiku husi Filipina. Prezidenti REAOA iha planu sei buka orsamentu atu sosa adubu organiku, maibé wanhira Ministériu Agrikultura bele fó, ita sei kordena no kopera malu, oras ne’e Oe-cuse nakloke hodi halo koperasaun ho governu sentral, tanba Autonomia la signifika ita tenke moris fila kotuk ba malu maibé ne’e Timor-Leste hotu parte integrante timor nian neduni ami sei presiza nafatin halo koperasaun no kolaborasun di’ak ho Ministeriu Agrikultra.
Nune’e mos, Sekretario Grupu hosi Irrigasaun Tono, Jeca de Carvalho, hanesan representante natar nain sira sente, kontenti tanba ohin loron (Red) Quinta, governu Sentral liu-liu Ministru Agrikultura ho natar-nain sira bele kolleta hare. Tinan uluk laiha membru Governu ruma maka mai kolleta, seidauk iha ema ida mai kolleta iha ne’e so ami iha ne’e de’it ho komunidade agrikultór mak kolleta. Nia hatutan, Husi Rejiaun agrikultura apoiu adubus oin tolu no iha tinan ne’e sosa adubus mós ladun e balun de’it, tanba ema ne’ebé iha osan mak hola no ema ne’ebé laiha osan ne’e husu ba governu atu mai fó apoiu adubus hodi ami uza de’it. Produsaun iha tinan ida ne’e sae makas no aumenta la hanesan tinan uluk tinan tanba uluk agirkultór sira uza Sistema forma ne’e, no adubus mak ladun, ami uza de’it adubus urea ne’e mak nia produsaun menus iha tinan kotuk.
Nia informa liu tan, Hare ne’ebé kolleta ne’e agrikultór sira uza hodi han de’it no balun fan iha merkadu, maibé difikuldade ne’ebé mak sira hasoru kona-ba fini, tanba durante fini ne’ebe mak uja komesa uluk kedas mak membrano to’o agora ne’e mak hare nia rezultadu ladun di’ak, sira uza pupuk hanusa mós rezultadu ladun diak tanba dalaruma prolema ho PH rai.(Ekipa DMEA)