Ainaro- Ministériu Agríkultura e Peskas liu hosi projeitu Hasa’e Produtividade Agríkultura Sustentavél ( HAPAS) ne’ebé maka durante ne’e fó apoiu fundus ki’ik ba grupu benifisiariu iha minisipiu 7 ne’ebe sai alvu ba basias hidrografika inklui Ainaro ne’ebé mak partense ba Basia Hidrografika Be lulik nian grupu sira ne’e hetan ona apoiu fundus ki’ik fase dahuluk no dadaun ne’e grupu sira hala’o hela atividade bazeia ba proposta ne’ebé maka sira submete no grupu hirak ne’e hala’o ona treinamentu kona-ba eskola kampu ka farmer field School (FFS) hodi aprende oinsa maka halo adubus organiku no halo prosesamentu hahan ikan nian uja material lokál hosi toos rasik.
Neduni tersa-feira iha loron 15 fulan dezembru ne’e, diretór projeitu Hapas hanesan mós sekretáriu jerál MAP, Diretór nasionál floresta, Diretór nasionál Plantas Industrias, Administradór posto Adminitrativu ainaro, Diretór servisu agríkultura ainaro inklui staf tekniku fundus ki’ik hala’o monitorizasaun ba atividade fisiku grupu 8 nian hanesan, hortikultura, kolan ikan, manu luhan no karau luhan hodi haree dereta progresu ba fase dahuluk nian ne’ebé lao diak tebes iha aldeia gerudu suku soro postu administrativu Ainaro.
Administradór postu Ainaro hanesan mós vice presidenti ba komitte basias hidrografika Be lulik, Nazario de Araujo hateten katak, grupu sira ne’ebé simu ona fundus ki’ik ne’e iha duni rezultadu tanba grupu iha suku manutasi no soro ne’e grupu sira hala’o duni atividade tuir proposta tanba sira hatudu duni rezultadu maske foin simu fase duhuluk nian.
Nia esklarese katak, husu ba lider komunitariu sira tenki tau matan nafatin ba grupu sira ne’ebé maka eziste iha imi nia suku, ita tenki ejije malu hodi hetan rezultadu tanba iha futuru mai rezultadu ne’e imi mak sei uja hodi hadia imi nia ekonomia laos atu fahe ba ema seluk neduni grupu sira tenki servisu hamutuk no servisu maka’as ba atividade hirak ne’ebe mak hala’o iha imi idak-idak nia fatin.
Administradór posto mós loke sesaun treinamentu kona-ba eskola kampu ka FFS ba grupu rua konaba hortikultura no grupu hakiak ikan be midar iha suku soro refere.
Alende ne’e, kria grupu la’os de’it ba programa fundus ki’ik de’it maibé kria grupu atu apoiu ka ajuda malu entre membru grupu sekuandu membru balun presija ajuda imi bele ajuda malu hanesan hadia uma, dadaun ne’e tempu hamo’os du’ut tenki ajuda malu tanba kria grupu la’os de’it ba atividade fundus ki’ik nian de’it. Diretór HAPAS, César José da Cruz hato’o lia hirak ne’e iha sesaun treinamentu eskola kampu nian ba grupu benifisiariu iha suku Soro Ainaro villa.
Ita la hahu ho fundus ki’ik ita sei labele halo buat boot ida neduni ha’u husu ba grupu sira tenki servisu hamutuk iha atividade saida de’it e liu-liu ba atividade hapas nian tanba liu hosi fundus ki’ik ne’ebe mak ita-boot sira simu iha futuru oin mai sei sai boot no liu hosi atividade refere imi bele ajuda oan sir a ba eskola. Tenik nia
Nia hatutan, liu hosi programa FFS ka eskola kampu ne’e laos atu eskola maibé fó hanoin ba malu no fase esperiensia no matenek ne’ebé mak iha kona-oinsa oinsa mak halo adubus organiku no prosesamentu hahan ikan, karau no manu nia uja material hosi to’os rasik no sei la gasta osan boot ba atividade refere.
Programa offisal HAPAS Ainaro, Jorge Manuel salienta, ohin ekipa nasionál hamutuk ho ekipa munispiu nian hala’o monitorizasaun ba atividade grupu 8 nian iha suku soro ne’ebé maka sira simu ona fundus ba fase dahuluk nian neduni liu hosi atividade ne’e atu bele haree progresu atividade grupu nian iha kampu tanba fase dahuluk ne’e hanesan fase preparasaun atu haree dereta atividade ne’e lao duni kalae tanba grupu sira tenki prepara rai ka manu luhan no karau luhan tenki tuir proposta ne’ebé mak sira hatama.
Nia esklarese tan, atividade ohin laos monitorin de’it maibé grupu ualu (8) iha mós treinamentu hanesan farmer field school ka eskola kampu tanba antes grupu sira implementa atividade kuda modo no hakiak ikan ka animal hanesan manu no karau sira tenki hatene uluk oinsa mak atu halo adubus organiku no prosesamentu hahan animál no ikan uja material lokál hosi sira nia to’os rasik e la presija sosa tan material hirak ne’e.
Alende ne’e xefe grupu Hafini, Carlos de Araujo iha aldeia gerudu suku soro agrdaese ba programa Hapas tanba programa ne’e tama ba iha sira nia hela fatin hodi fó apoiu fundus ki’ik sira hodi halo atividade industria plantasaun hanesan kuda Vanili iha sira nia kintal ida-idak neduni dadaun ne’e sira prepara ona fini vanili oan hamutuk 3.800 pes no fulan janeiru tinan oin sei distibui ba membru grupu ida-idak atu kuda no obrigasaun ba mebru grupu nian tenki hatama fali osan dolares Amerikanu $.25 ba kaixa grupu nian banhira sira faan produsaun vanili ne’e rasik.
Durante ne’e grupu ne’e seidauk hetan apoiu hosi ajensia ka ONG sira seluk neduni sira kontenti tebes hetan apoiu hosi fundus ki’ik hosi Ministériu liu hosi projeitu Hapas ne’e tanba ho rezultadu hosi atividade kuda vanili ne’e sei hadia ekonomia uma kain idak-idak nian. (E”S)